Objawy i przebieg astmy

Astma charakteryzuje się napadowym i zmiennym nasileniem objawów. Czasami, poza epizodami zaostrzeń, objawy astmy mogą prawie nie występować. Objawy astmy alergicznej są w większości takie same, jak w astmie powodowanej przez inne czynniki.

Objawy podmiotowe:

• napadowa duszność, głównie wydechowa (odczuwana jako ściskanie w klatce piersiowej),
• świszczący oddech,
• suchy napadowy kaszel (czasami występuje jako jedyny objaw),
• ucisk w klatce piersiowej,
• zwiększenie częstości oddechów.

Objawy przedmiotowe:

• fenomeny osłuchowe – głównie świsty wydechowe i furczenia,
• wydłużony wydech,
• praca dodatkowych mięśni oddechowych z zaciąganiem przestrzeni międzyżebrowych (przy zaostrzeniu objawów),
• tachykardia.

W bardzo ciężkich zaostrzeniach czasami może wystąpić brak zjawisk osłuchowych, czyli tzw. „cicha klatka piersiowa”.

Nasilenie objawów astmy występuje najczęściej w okresie pylenia (okres wiosenny i letni). Chorzy, którzy są uczuleni na pyłki roślin, powinni zapoznać się z kalendarzem pylenia!

Typowe są także przebiegi bezgorączkowe. Dodatkowo u osób z astmą alergiczną często stwierdza się także obecność polipów nosa i zatok przynosowych, alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek, atopowe oraz kontaktowe zapalenie skóry.

Do czynników powodujących zaostrzenie astmy należą:

• alergeny powietrznopochodne, np. roztocza kurzu domowego, naskórek, sierść zwierząt,
• dym tytoniowy, zwłaszcza bierne palenie,
• wirusowe zakażenie układu oddechowego (najczęstsza przyczyna),
• leki (kwas acetylosalicylowy, NLPZ, beta-blokery),
• wysiłek fizyczny,
• zmiany pogodowe,
• stres i emocje,
• środki chemiczne w artykułach spożywczych,
• smog.

DIAGNOSTYKA ASTMY

Diagnostyka astmy opiera się na poprawnie przeprowadzonym wywiadzie lekarskim, badaniu przedmiotowym oraz wykonaniu dodatkowych badań, umożliwiających rozpoznanie. W wywiadzie lekarz skupia się na charakterze i częstości pojawiających się objawów, wpływie czynników zaostrzających oraz występowaniu atopii u pacjenta i jego rodziny.

Podstawowym badaniem, które umożliwia rozpoznanie astmy oraz jej monitorowanie jest spirometria. Spirometrię można wykonać:

• w warunkach podstawowych (spirometria podstawowa),
• po podaniu leków rozkurczających oskrzela (próba rozkurczowa),
• po podaniu substancji wywołujących skurcz oskrzeli (próba prowokacyjna).

W spirometrii badamy dwa podstawowe czynniki:

• FEV1 – (Forced Expiratory Volume) – natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa – objętość powietrza wydmuchnięta z płuc w czasie pierwszej sekundy maksymalnie natężonego wydechu,
• FVC – (Forced Vital Capacity) – natężona objętość życiowa – największa objętość powietrza, jaką można wydmuchać z płuc podczas maksymalnego, szybkiego wydechu.

Zmniejszony stosunek podanych czynników FEV1/FVC sugeruje występowanie obturacyjnej choroby płuc.

Wzrost współczynnika FEV1 i/lub FVC o >12% i 200 ml względem wartości wyjściowych (po podaniu leku bronchodilatacyjnego) to kryteria dodatniej próby rozkurczowej.

Chorzy z objawami astmy, u których nie wykryto nieprawidłowości w badaniu spirometrycznym, mogą zostać poddani próbie prowokacyjnej. Badanie z reguły stosuje się w celu wykluczenia rozpoznania astmy, rzadziej w celu jej potwierdzenia.

Badanie PEF (szczytowy przepływ wydechowy) umożliwia monitorowanie przebiegu astmy. Typowa dla astmy jest dobowa zmienność PEF, która pokazuje stopień zmienności obturacji oskrzeli.

RTG płuc jest pomocne w celu diagnostyki różnicowej astmy z innymi chorobami. Obraz radiologiczny w okresie bezobjawowym jest często prawidłowy.

Badania na alergię, np. alergiczne testy skórne czy badanie poziomu przeciwciał IgE we krwi i plwocinie (wykrztuszana wydzielina dróg oddechowych), umożliwiają identyfikację czynników zaostrzających objawy astmy alergicznej.

Badanie stężenia tlenku azotu w wydychanym powietrzu (FENO) jest proste i nieinwazyjne. Stężenie tlenku azotu (NO) w wydychanym powietrzu jest zwiększone u chorych na astmę alergiczną z zapaleniem błony śluzowej zależnym od limfocytów Th2. Badanie ma ograniczoną swoistość i czułość.