Objawy alergii – co może świadczyć o uczuleniu

Objawy alergii zależą od rodzaju alergenu, jego stężenia, a także indywidualnych predyspozycji osoby uczulonej. Chociaż nie każdy zareaguje w ten sam sposób na kontakt z uczulającą substancją, to dla każdego rodzaju alergii można wymienić zestaw najczęściej występujących i powtarzających się objawów. Jakie sygnały mogą świadczyć o alergii? 

Objawy alergii bywają mylone z symptomami innych chorób – na przykład przeziębienia, zapalenia zatok czy zapalenia spojówek. Kolejną trudnością w rozpoznaniu alergii może być fakt, że jej objawy nie jest łatwo skojarzyć z tym, co rzeczywiście wywołuje reakcję uczuleniową. Kiedy możemy podejrzewać, że przyczyną naszych dolegliwości jest alergia, a nie np. infekcja wirusowa, i jak sprawdzić, co nas uczula?

Co to jest alergia i dlaczego łatwo ją pomylić z przeziębieniem?

Określenie „alergia” oznacza „zmienioną reakcję układu immunologicznego” i odnosi się do mechanizmu powstawania reakcji alergicznej. Układ immunologiczny jest częścią naszego systemu obronnego (odpornościowego). Jego zadaniem jest ochrona organizmu przed działaniem patogenów, takich jak bakterie, wirusy, pasożyty. Gdy patogeny wtargną do organizmu, zaczyna się on bronić – układ odpornościowy wytwarza swoiste przeciwciała i uwalnia mediatory stanu zapalnego. Taka odpowiedź immunologiczna jest związana z wystąpieniem nieprzyjemnych dla chorego objawów zapalnych, takich jak gorączka, ból, obrzęk. 

Z alergią mamy do czynienia wtedy, gdy nieszkodliwa substancja – np. obojętne dla organizmu czynniki, takie jak np. pyłki traw, drzew czy roztocza kurzu domowego, są nieprawidłowo traktowane przez układ odpornościowy jako szkodliwe (podobnie jak np. wirusy). W wyniku błędnej odpowiedzi również pojawiają się przeciwciała, a wraz z nimi stan zapalny i szereg nieprzyjemnych objawów. Warto wiedzieć, że w przypadku alergii głównym mediatorem procesu zapalnego jest histamina i to ona odpowiada za większość nieprzyjemnych objawów. 

Co może nas uczulać?

W otoczeniu występuje bardzo wiele różnych substancji, które nasz układ immunologiczny może nieprawidłowo rozpoznać jako szkodliwe dla organizmu, powodując tym samym reakcję alergiczną. W zależności od drogi przedostawania się alergenów do organizmu, alergeny dzielimy na na kilka  podstawowych grup: 

• alergeny wziewne, czyli te, które wdychamy - (pyłki roślin, zarodniki grzybów pleśniowych, roztocza kurzu, drobinki sierści i naskórka zwierząt); 
• alergeny pokarmowe, czyli te, które dostają się do organizmu wraz z pożywieniem (różnego rodzaju białka pochodzące z pokarmów);
• alergeny kontaktowe - które w wyniku kontaktu ze skórą wywołują objawy alergicznego (atopowego) zapalenia skóry. Alergię kontaktową mogą wywołać metale, substancje zapachowe (np. w perfumach, kremach i innych kosmetykach), barwniki (np. do farbowania skór i materiałów), lateks, wełna;
• alergeny iniekcyjne – dostają się do organizmu poprzez wstrzyknięcie. Alergenami z tej grupy są jady owadów żądlących.

Jak objawia się alergia

Kontakt z alergenem powoduje wyrzut histaminy z komórek tucznych i silne podrażnienie błony śluzowej różnych narządów ciała: nosa, oskrzeli, płuc, jelit, tkanki skórnej. W wyniku tego może pojawić się katar, obrzęk błony śluzowej nosa, zapalenie spojówek, astma, pokrzywka, biegunka, w skrajnych przypadkach wstrząs anafilaktyczny (np. po użądleniu osy lub pszczoły).

Alergia – jak i kiedy się objawia

Objawy alergii mogą pojawić się u każdego z nas niezależnie od wieku i tego, czy byliśmy wcześniej na coś uczuleni. Alergia, w zależności od jej typu, może się objawić na wiele sposobów. Zwykle objawy alergii wiążą się określonymi częściami ciała. W przypadku alergii wziewnej jest są to nos i oczy, płuca, oskrzela; w przypadku alergii pokarmowej – układ pokarmowy, skóra; w przypadku alergii  kontaktowej – zwykle skóra.

Objawy alergii – nos:

• wodnisty katar nosa
• zaczerwienienie nosa
• uczucie zatkania nosa
• spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła
• kichanie

Zespół objawów dotyczących nosa, które pojawiają się w wyniku reakcji alergicznej  świadczy tzw. alergicznym nieżycie nosa.

Objawy alergii – oczy:

• łzawienie 
• zaczerwienienie oczu
• podkrążone oczy
• obrzęk powiek

Objawy alergii – skóra:

• pokrzywka 
• zapalenie skóry
• świąd
• bąble
• wyprysk
• suchość skóry

Objawy alergii – układ oddechowy 

• świszczący oddech
• duszność
• kaszel

Pojawienie się powyższych takich objawów może świadczyć o rozwoju astmy 

Objawy alergii – układ pokarmowy 

• nudności
• biegunki
• bóle brzucha

Jakie objawy dają poszczególne alergie?

Uczulenie na pyłki roślin

• wodnisty katar
• napady kichania
• świąd nosa
• łzawienie 
• wyprysk skórny

Uczulenie na sierść zwierząt

• zaczerwienienie spojówek
• łzawienie
• katar
• kichanie

Powyższe objawy pojawiają się przy kontakcie z sierścią, złuszczonym naskórkiem, śliną, moczem, czyli również wtedy, gdy zwierzęcia nie ma w pobliżu.

Uczulenie na pleśnie

• podrażnienie krtani
• świszczący oddech
• duszności
• nieżyt nosa

Alergia pokarmowa

• pokrzywka
• zapalenie skóry
• nudności
• biegunka

Warto obserwować, w jakich sytuacjach pojawiają się niepokojące reakcje organizmu. Jeśli zaczerwienienie oczu czy kaszel nasilają się po kontakcie ze zwierzęciem lub w czasie wizyty w domu, gdzie mieszka zwierze – można podejrzewać alergię na sierść.

Jeśli objawy alergii zaczynają dokuczać bardziej w czasie robienia porządków, np. przy odkurzaniu, być może mamy alergię na roztocza kurzu domowego.

W alergii na pyłki roślin, a także alergii pokarmowych diagnoza jest trudniejsza, ponieważ w ich przypadku bardzo często dochodzi do reakcji krzyżowych.

Ogólnoustrojowe objawy alergii 

Objawy alergii ogólnoustrojowe występują dość rzadko, ale są bardzo niebezpieczne. Do ogólnoustrojowych reakcji alergicznych zalicza się wstrząs anafilaktyczny i obrzęk Quinckego (inaczej obrzęk naczynioruchowy). Dochodzi do nich u osób uczulonych na jad pszczoły, osy czy szerszenia.

Objawy anafilaksji to: 

• zimna, spocona skóra, 
• spadek ciśnienia tętniczego, 
• zapaść, 
• przyspieszone tętno, 
• utrata przytomności, 
• obrzęk krtani lub świszczący oddech.

Wstrząs anafilaktyczny jest reakcją zagrażającą życiu. Osobie, u której  wystąpiły objawy anafilaksji, należy natychmiast udzielić specjalistycznej pomocy. O tym, co robić w przypadku wstrząsu anafilaktycznego piszemy tu. 

Obrzęk Quinckego - dochodzi do obrzęku tkanek znajdujących się pod skórą, najczęściej w okolicach twarzy. Najbardziej niebezpieczny jest obrzęk błon śluzowych w okolicy krtani. Może utrudniać swobodne oddychanie, przełykanie, wywołać mroczki przed oczami i bóle głowy, a nawet spowodować obrzęk mózgu.

Objawy alergii – kiedy iść do lekarza?

Objawy alergii zwykle pojawiają się wkrótce po bezpośrednim kontakcie z alergenem. Nie jest jednak łatwo stwardzić, co konkretnie nas uczula, ponieważ codziennie stykamy się z ogromną ilością rozmaitych cząsteczek (białek), które mogą być potencjalnymi alergenami. Opisane wyżej objawy powinny nas zaniepokoić i skłonić do wizyty u lekarza rodzinnego, który następnie skieruje nas do alergologa. Tylko specjalista może postawić diagnozę alergii i przede wszystkim określić, co wywołuje u nas reakcje alergiczną. 

Alergolog przeprowadzi dokładny wywiad, testy skórne i/lub badania z krwi, dzięki którym będzie można określić rodzaj alergenu. 

Po rozpoznaniu alergii alergolog zdecyduje o wdrożeniu odpowiedniego leczenia. Leczenie alergii jest konieczne, nie tylko aby zminimalizować uciążliwe objawy, ale również by zapobiec tzw. marszowi alergicznemu i groźnym powikłaniom – przede wszystkim astmie oskrzelowej.