Alergia wziewna – na czym polega i jak ją rozpoznać?

Alergia wziewna jest najczęściej spotykanym rodzajem alergii. Mówimy o niej wtedy, gdy reakcję alergiczną wywołują alergeny, które znajdują się w powietrzu i wraz z nim dostają się do organizmu. Do alergenów wziewnych należą pyłki roślin, roztocze kurzu domowego, sierść zwierząt.

Alergia wziewna to nieprawidłowa, nadmierna reakcja naszego układu immunologicznego (odpornościowego) na znajdujące się w powietrzu cząsteczki (np. pyłki roślin czy odchody roztocza), które w przypadku zdrowych osób są całkowicie obojętne dla organizmu. Alergię wziewną mogą powodować:

• pyłki roślin wiatropylnych (drzewa, trawy, chwasty),
• roztocza kurzu domowego (mikroskopijne pajęczaki, które żywią się złuszczonym naskórkiem człowieka; bytują w materacach, poduszkach, szczególnie wykonanych z pierza lub wełny, zasłonach, dywanach oraz meblach tapicerowanych. Uczulająco działają w szczególności odchody roztoczy),
• zarodniki grzybów pleśniowych (z rodzajów Cladosporium, Alternaria, Aspergillus, są w powietrzu późnym latem i jesienią, w domu nawet przez cały rok),
• sierść zwierząt (koty, psy, chomiki, świnki morskie, myszy, a także papużki, konie, krowy i gołębie).

Ze względu na czas oddziaływania na organizm chorego, alergeny wziewne dzieli się na:

• sezonowe (pyłki roślin, które mają okres pylenia w określonym czasie),
• całoroczne (roztocze kurzu domowego oraz zarodniki grzybów pleśniowych, które mogą być stale obecne w naszym otoczeniu).

Chociaż  alergenów wziewnych jest bardzo dużo, to najczęściej przyczyną alergii wziewnej są pyłki roślin wiatropylnych, które są przenoszone przez wiatr na znaczne odległości.  

Czytaj też: Alergia na pyłki

Alergia wziewna – kiedy możemy ją podejrzewać? 

Objawy alergii wziewnej zwykle obejmują drogi oddechowe, dlatego bywają mylone z przeziębieniem lub infekcją bakteryjną, wymagającą leczenia antybiotykami. Najczęstsze objawy alergii wziewnej to:

• wodnisty katar, który nie mija po przysłowiowych 7 dniach
• zaczerwieniony, swędzący nos 
• uczucie zatkania nosa
• napadowe kichanie
• suchy, męczący kaszel, prowadzący nawet do wymiotów
• duszność,
• spanie z otwartą buzią, chrapanie
• łzawienia, swędzenie oczu, powtarzające się zapalenie spojówek

To, co może odróżnić objawy alergii wziewnej od infekcji, to brak gorączki, bólu gardła i mięśni. Dolegliwości wywołane alergią, np. na pyłki czy kurz, nasilają się w określonych okolicznościach – np. w przypadku uczulenia pyłki w czasie spaceru w okresie pylenia, a na roztocze kurzu domowego – podczas sprzątania.

Infekcja zwykle mija po 7 – 14 dniach. Objawy alergii natomiast utrzymują się tak długo, jak długo narażeni jesteśmy na kontakt z alergenem. 

Warto mieć na uwadze fakt, że alergia wziewna powoduje osłabienie błony śluzowej dróg oddechowych, dlatego alergicy są bardziej narażeni na infekcje wirusowe i bakteryjne. Często powtarzające się, długo trwające i trudne do leczenia infekcje górnych dróg oddechowych to sygnał alarmowy, który powinien skłonić nas do wizyty u alergologa i podjęcia diagnostyki w kierunku alergii.

Alergia wziewna – jak ją zdiagnozować?

Pierwszym krokiem po zaobserwowaniu u siebie objawów alergii wziewnej powinna być wizyta u lekarza rodzinnego, który da nam skierowanie do alergologa (skierowanie jest wymagane, jeśli planujemy wizytę w ramach NFZ). 

Alergolog rozpocznie diagnostykę uczulenia na alergeny wziewne od szczegółowego wywiadu. Lekarz wypyta o typowe dla tego rodzaju uczulenia objawy, np. wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, łzawienie i swędzenie oczu. 

Obok występowania objawów ważne jest również ich nasilenie oraz to, jak wpływają na naszą codzienną aktywność i w jakim stopniu obniżają jakość  życia. 

Ważnym elementem wywiadu lekarskiego jest ustalenie, w jakich miesiącach roku występują typowe dla alergii wziewnej objawy i w jakich sytuacjach następuje ich nasilenie – np. wyjazd na działkę, sprzątanie, kontakt z kotem itp.  

Po zebraniu informacji lekarz zleci wykonanie testów, które potwierdzą podejrzenie alergii, bądź ją wykluczą. Dzięki testom można również ustalić, jakie alergeny wziewne są odpowiedzialne za wystąpienie reakcji alergicznej. 

Zwykle na początku diagnostyki testy skórne przeprowadza się z zestawem przesiewowym. W skład zestawu przesiewowego w kierunku alergii wziewnej wchodzą następujące alergeny:

• drzewa wczesno pylące: leszczyna, olcha czarna, topola biała, wiąz, wierzba
• drzewa późno pylące: brzoza, buk, dąb szypułkowy, platan, jesion, lipa
• pyłki traw i zbóż: kostrzewa łąkowa, wiechlina łąkowa, rajgras angielski, życica trwała, kupkówka pospolita, kłosówka wełnista, żyto, pszenica, owies
• pyłki chwastów: bylica pospolita, babka lancetowata, nawłoć pospolita, pokrzywa zwyczajna
• zarodniki grzybów pleśniowych
• sierść i naskórek zwierząt domowych: pies, kot, chomik, świnka morska, królik
• roztocza kurzu domowego

Przed wykonaniem testów skórnych należy zrobić przerwę w stosowaniu leków przeciwalergicznych, ponieważ zaburzyłyby wynik testów (testy mogłyby wyjść fałszywie ujemne). Leki, które należy odstawić przed wykonaniem testów skórnych to przede wszystkim leki przeciwhistaminowe (zarówno pierwszej, jak i drugiej generacji), a także glikokortykosteroidy stosowane w maściach czy kremach na skórę. 

Lekarz może dodatkowo zlecić badania z krwi – oznaczyć stężenie swoistych IgE. Zwykle jednak, gdy testy skórne potwierdzą alergię, nie wykonuje się oznaczania stężenia swoistych IgE.

W niektórych przypadkach w celu dokładniejszego zdiagnozowania alergii wziewnej lekarz może zalecić wykonanie testów molekularnych z krwi. To najbardziej czuła metoda diagnozowania alergii. Dzięki niej możliwe jest określenie, przeciwko której składowej alergenu (komponentowi) produkowane są przeciwciała. To pomaga m.in. przewidzieć skuteczność podejmowania immunoterapii alergenowej u danego pacjenta. W zastrzykach odczulających dominują bowiem tzw. komponenty główne alergenów. Jeżeli u pacjenta nie występują przeciwciała przeciwko nim, to efekty immunoterapii mogą być słabsze. 

Testy molekularne dają też odpowiedź na pytanie, jaki udział w reakcjach mają alergeny reagujące krzyżowo oraz pozwalają przewidzieć ryzyko wystąpienia ciężkich reakcji ogólnoustrojowych, w tym anafilaksji.

Alergia wziewna – jakie choroby może wywołać

Najczęstszymi chorobami, jakie rozwijają się w wyniku alergii wziewnej są: alergiczny nieżyt nosa i astma. 

Alergiczny nieżyt nosa (ANN) jest tak częsty, bo to właśnie błona śluzowa górnych dróg oddechowych w pierwszej kolejności jest narażona na kontakt z alergenami obecnymi w powietrzu. Alergolodzy podkreślają, że alergiczny nieżyt nosa należy odpowiednio leczyć, ponieważ brak interwencji farmakologicznej może prowadzić do powikłań – m.in. do rozwoju astmy. 

Czytaj więcej: 

Alergiczny nieżyt nosa – jak go rozpoznać i leczyć

Alergia wziewna: leki

W leczeniu alergii wziewnej wykorzystuje się: 

• leki antyhistaminowe, które blokują receptory dla histaminy odpowiedzialnej za reakcję alergiczną (zawierają m.in. cetyryzynę lub loratadynę);
• kromony, które zapobiegają reakcji alergicznej: obrzękowi, skurczowi oskrzeli czy kichaniu. Przyjmuje się je w formie aerozoli, kropli do oczu; 
• sterydy – czyli leki przeciwzapalne z grupy kortykosteroidów, które silnie i wielokierunkowo działają na układ immunologiczny i szybko usuwające objawy alergii.

Stosowanie wyżej wymienionych leków ma za zadanie łagodzenie dokuczliwych objawów alergii. Nie wpływają one jednak na przyczynę alergii i co za tym idzie – nie prowadzą do trwałego wyleczenia. Przyczynową metodą leczenia alergii jest immunoterapia alergenowa, czyli odczulanie.

‍

Czytaj więcej: 

Immunoterapia alergenowa – na czym polega odczulanie?

Źródła:

Dr med. Monika Świerczyńska-Krępa, „Alergeny wziewne”, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/wziewne/57681,alergeny-wziewne