Alergia na pyłki roślin

Uczulenie na alergeny pyłków roślin jest najczęstszą przyczyną alergii dróg
oddechowych.

Pyłki roślin wiatropylnych powodują pojawienie się objawów alergicznego
nieżytu nosa w okresie kwitnienia rośliny, na której pyłek dana osoba jest
uczulona. Pyłki (czyli męskie komórki rozrodcze roślin)  łatwo osiadają na błonie
śluzowej nosa pochodzące z nich białka przenikają przez nabłonek wywołując
reakcję alergiczną.

Badania pokazują, że nawet jeśli w początkowym etapie występują tylko
objawy alergicznego nieżytu nosa, to u znacznej części pacjentów choroba
rozszerza się na dolne drogi oddechowe, a więc oskrzela. U tych chorych z
czasem może rozwinąć się astma.

W naszym klimacie powietrze nasycone jest pyłkami roślin od końca stycznia do
pierwszych dni października. W tym okresie w powietrzu unoszą się pyłki
kilkuset gatunków, spośród których monitoruje się od pyłki 30–70 gatunków i
rodzajów roślin należących do różnych rodzin.

Uczulające pyłki roślin wiatropylnych:

• Pyłki traw. Rodzinę traw traktuje się jako całość, ponieważ alergeny
  zawarte w ich pyłku mają prawie identyczną budowę. Najlepiej poznany i
  najbardziej uniwersalny jest alergen pyłku tymotki łąkowej – stosuje się
  go do diagnostyki i odczulania chorych z alergią na pyłek traw. Pierwsze
  pyłki traw pojawiają się w powietrzu już pod koniec kwietnia, ale mają
  jeszcze zbyt niskie stężenie, by wywołać objawy uczulenia.
• Pyłki drzew liściastych: brzozy, leszczyny, olchy, dębu, wiązu, topoli.
• Pyłki chwastów: bylicy, ambrozji.

Jakie pyłki roślin uczulają najczęściej?

Najczęstszą przyczyną uczulenia na pyłki roślin (czyli pyłkowicy) są w naszym
klimacie alergeny pyłku traw. Uczulenie to jest obserwowane w populacji
europejskiej częściej niż uczulenie na pyłki innych roślin.
W Polsce występuje ok. 160 gatunków traw. W centralnej Europie główny okres
ich pylenia przypada na drugą połowę maja, czerwiec i pierwszą połowę lipca,
w północnej Europie na drugą połowę czerwca, lipiec i pierwszą połowę
sierpnia, a na południu Europy i w rejonie śródziemnomorskimna maj.
Na drugim miejscu co do częstości występowania alergii na pyłki jest uczulenie
na alergeny pyłku bylicy. Bylica należy do najobficiej pylących i najsilniej
uczulających chwastów w Polsce. Odpowiada ona za większość objawów
alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek w okresie od połowy
lipca do połowy września.

Na trzecim miejscu pod względem częstości wywoływania uczulenia są pyłki
brzozy. Brzoza jest drzewem pospolitym w północno-zachodniej i centralnej
Europie. W północnej części kontynentu może stanowić do 75 proc. składu
lasów, ale również w centralnej i zachodniej Europie jest bardzo często
spotykana. Kwitnie równocześnie z pojawieniem się pierwszych liści (od
początku kwietnia do połowy maja, a w krajach skandynawskich w maju i
czerwcu).

Czy kwiaty mogą być przyczyną alergii wziewnej?

Wbrew pozorom efektowne rośliny o kolorowych kwiatach, zwykle nie
są przyczyną alergii. Ich pyłek jest zbyt ciężki i lepki, by unosić się swobodnie w
powietrzu i wraz z nim dostać się do naszych dróg oddechowych. Kwiatowy
pyłek może wywołać alergię jedynie wówczas, gdy intensywnie go wdychamy,
wąchając kwiat.

Alergia na pyłki roślin – co pyli pod koniec zimy i wiosną (luty, marzec, kwiecień, maj)

Roślinami, które zaczynają pylić najwcześniej, są drzewa. W lutym i marcu
sezon pylenia rozpoczynają leszczyna i olcha. W kwietniu pojawiają się pyłki
brzozy, które nie tylko silnie uczulają, ale dodatkowo powodują alergię
krzyżową na pyłek leszczyny i olchy. W marcu i kwietniu pyli również topola, ale
jest ona przyczyną uczulenia rzadziej niż brzoza.

Pierwsze objawy alergii na pyłki mogą więc wystąpić już pod koniec zimy i na
początku wiosny, kiedy przyroda wydaje się jeszcze uśpiona. Zwłaszcza w czasie dni suchych, słonecznych i wietrznych mogą pojawić się typowe dla sezonowej

Alergii dolegliwości – lejący katar, kichanie, łzawienie oczu. Okres pylenia drzew
zasadniczo kończy się maju.

Pyłki tych drzew są do siebie bardzo podobne, w związku z tym osoba uczulona
na jedno drzewo jest zwykle uczulony także na pozostałe. Znaczna część
pacjentów z alergią np. na pyłek brzozy może jednak mieć objawy alergii w
okresie pylenia leszczyny i olchy.

Alergia na pyłki roślin – co pyli latem (czerwiec, lipiec, sierpień)

Na przełomie maja i czerwca rozpoczyna się sezon pylenia traw. To ich pyłek
jest najczęstszą przyczyną alergicznego nieżytu nosa zarówno w Polsce, jak
i na całym świecie. Warto wiedzieć, że uczulenie na jeden gatunek trawy
powoduje jednocześnie uczulenie na pozostałe gatunki, dlatego okres
od czerwca do lipca jest dla alergików najbardziej dokuczliwy. Trawy przestają
pylić w połowie sierpnia.

Alergia na pyłki roślin – co pyli latem i jesienią (druga połowa lipca, sierpień, wrzesień, październik)

W połowie lipca w Polsce zaczyna pylić bylica – chwast, którego pyłek
najczęściej wywołuje objawy alergicznego nieżytu nosa. Sezon pylenia bylicy
kończy się w połowie września.

Uwaga: w lipcu, sierpniu i wrześniu ma również miejsce szczyt uwalniania
zarodników grzybów pleśniowych Cladosporium, Alternaria, Aspergillus, które
także wywołują objawy alergicznego nieżytu nosa i spojówek oraz astmy
(grzyby nie są obecnie zaliczane do królestwa roślin).

Kiedy w powietrzu jest największa koncentracja pyłków?

Słoneczne, suche i wietrzne dni wiosną i latem są najtrudniejsze dla alergików,
ponieważ stężenie pyłku w powietrzu jest największe. Deszcz wypłukuje
z powietrza ziarna pyłku, dzięki czemu przez krótki czas jest ich mniej w
powietrzu. Niestety, jeśli po deszczu wypogadza się – ilość pyłków ponownie
gwałtownie rośnie, ponieważ w kontakcie z wodą dochodzi do pękania ziaren
pyłku, z których uwalniają się małe cząsteczki alergenów.

Największe nasycenie powietrza alergenami ma miejsce rano, kiedy rośliny
zaczynają wydzielać pyłek. Przy wietrznej, słonecznej pogodzie pyłki unoszą się
kilkaset metrów w górę, a wiatr może je przenieść nawet o kilka kilometrów
dalej. Silne objawy alergii wziewnej mogą się pojawić nawet, jeśli mieszkamy w centrum dużego miasta i wydaje się nam że w naszym otoczeniu nie ma
terenów zielonych.

Wieczorem pyłki opadają, i w nocy ilość pyłku w powietrzu jest najmniejsza.
Przez cały okres pylenia roślin warto śledzić komunikaty dla alergików, w
których podawane są bieżące informacje na temat stężenia pyłków na danym
obszarze.

Sprawdź kalendarz pylenia roślin

Alergia na pyłki roślin – reakcje krzyżowe

Warto wiedzieć, że osoba uczulona na alergeny pyłków roślin może
jednocześnie reagować na przypominające je alergeny pokarmów – wtedy
mówimy o reakcji krzyżowej.

U uczulonych na pyłki roślin często występują reakcje alergiczne po zjedzeniu
niektórych świeżych warzyw i owoców (aktywność alergenów osłabia czasem
gotowanie, mrożenie i konserwowanie). Uczuleni na pyłki brzozy powinni
uważać na  jabłka, banany, brzoskwinie, czereśnie, gruszki, śliwki,
kiwi, pomidory, marchew, orzechy laskowe i włoskie oraz migdały.

Alergia wziewna – łagodzenie objawów domowymi sposobami
Nasilenie objawów zależy od stężenia alergenu, na który jesteśmy uczuleni – im
jest go więcej, tym cięższe są objawy. Uniknięcie kontaktu z alergizującym
pyłkiem czy kurzem w praktyce nie jest możliwe, ale możemy wiele zrobić, by
ograniczyć narażanie.

Sposoby na zmniejszenie ekspozycję na alergeny wziewne?

• Zakrywanie na zewnątrz nosa i ust maseczką — najlepiej FFP3 z
  zaworkiem — wyposażoną w filtr. Taka maseczka bardzo dobrze
  chroni przed przedostaniem się alergenów do dróg oddechowych a
  jednocześnie dzięki zaworkom łatwiej w niej oddychać. Maski z
  zaworkiem nie powinny być stosowane w razie zagrożenia
  epidemiologicznego z powodu COVID-19.
• Zmiana ubrania po powrocie ze spaceru, opłukanie twarzy,
  wyczyszczenie nosa, np. solą fizjologiczną.
• Zamykanie okien podczas słonecznej wietrznej pogody. Zasłanianie
  uchylonych okien gęstą firanką spryskaną wodą (zatrzyma większość
  pyłków.
• Wietrzenie mieszkania wieczorem, najlepiej po deszczu, bo wtedy jest
  najmniej pyłków.
• Zamykanie okien i wlotu powietrza podczas jazdy samochodem.

Alergia na pyłki roślin (trawy, drzewa, chwasty) to jedna z najczęściej występujących alergii w Polsce. O tym, jakie są jej objawy, jak wygląda proces diagnostyki i czy istnieje możliwość skutecznego leczenia, opowiada prof. dr hab. n. med. Krzysztof Kowal z Zakładu Immunologii i Alergologii Doświadczalnej UM w Białymstoku.