Objawy astmy atopowej, zwanej też alergiczną, rozwijają się z powodu nadwrażliwości na alergeny wziewne, np. pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, pleśnie czy alergeny zwierząt. W astmie o podłożu alergicznym, oprócz leczenia objawowego, na przykład wziewnymi glikokortykosteroidami rozszerzającymi oskrzela, zastosować można leczenie przyczynowe, polegające na odczulaniu, czyli immunoterapię alergenową.
Astma jest chorobą układu oddechowego, w której przepływ powietrza jest upośledzony z powodu zwężenia oskrzeli (obturacja). Dzieje się tak z powodu przewlekłego zapalenia dróg oddechowych i ich nadreaktywności.
Najczęstszą przyczyną astmy jest alergia. Astma alergiczna związana jest z nieprawidłową reakcją układu immunologicznego na obecne w powietrzu alergeny wziewne, które u osoby zdrowej nie wywołują żadnych objawów. U chorych na alergiczną postać astmy oskrzelowej występują swoiste przeciwciała klasy IgE przeciw alergenom, takim jak pyłki drzew, traw, roztocza kurzu domowego, sierść i naskórek zwierząt oraz pleśnie.
Większość chorych na astmę o podłożu alergicznym cierpi również na alergiczny nieżyt nosa (ANN), który zwykle pojawia się jako pierwszy. Alergolodzy podkreślają, że mamy jeden układ oddechowy i jeśli w jego górnym odcinku zaczyna się proces zapalny, to z czasem może objąć on również oskrzela. Astma to objaw silniejszego zapalenia w drogach oddechowych. Badania naukowe dowodzą, że brak właściwej interwencji nawet częściej niż u co trzeciego pacjenta z alergicznym nieżytem nosa prowadzi do rozwoju astmy.
Alergeny wziewne, które dostaną się do oskrzeli, powodują skurcz mięśni gładkich w ścianie oskrzela, obrzęk błony śluzowej i zwiększenie produkcji wydzieliny. Prowadzi to do zwężenia światła oskrzeli, które wskutek tego stawiają większy opór dla przepływającego powietrza. W celu zachowania wystarczającej wentylacji płuc konieczny jest zwiększony wysiłek oddechowy. To jedna z przyczyn uczucia duszności, które pojawia się podczas napadu astmy.
Objawy napadu astmy spowodowanego kontaktem z alergenem są takie same, jak w przypadku napadu astmy wywołanego innymi czynnikami. Pojawiają się, napadowo:
Do przerwania ataku astmy najczęściej wystarczy przyjęcie szybko działającego wziewnego leku rozkurczającego oskrzela. Pomiędzy napadami astmy chorzy zwykle nie odczuwają dolegliwości.
Objawy astmy atopowej nasilają się w okresie pylenia (np. wiosną lub wczesnym latem), poza nim najczęściej zupełnie nie występują. Ciężkie zaostrzenie astmy może doprowadzić do niewydolności oddechowej, która wymaga leczenia szpitalnego.
Chorzy uczuleni na pyłki roślin powinni zapoznać się z kalendarzem pylenia. Dzięki niemu można sprawdzać, kiedy stężenie pyłków roślin w powietrzu jest największe.
Podstawę rozpoznania astmy stanowi prawidłowo przeprowadzony wywiad lekarski. W wywiadzie powinny zostać uwzględnione pytania dotyczące charakteru i częstości pojawiających się objawów, wpływu czynników zaostrzających, jak: wysiłek fizyczny, alergeny, czynniki drażniące, przyjmowanie niektórych leków. Ważne są również dane dotyczące występowania atopii u pacjenta i u jego rodziny
W celu zdiagnozowania astmy lekarz może zalecić następujące badania:
W leczeniu zarówno astmy alergicznej, jak i niealergicznej stosuje się leki przeciwzapalne i odwracające skurcz oskrzeli. W zależności od stopnia ciężkości i przebiegu astma alergiczna może być wskazaniem do rozpoczęcia odczulania, czyli immunoterapii alergenowej.
Immunoterapia alergenowa jest jedyną metodą przyczynowego leczenia astmy alergicznej i alergicznego nieżytu nosa. Jej celem jest nie tylko łagodzenie uciążliwych objawów uczulenia, ale przede wszystkim przywrócenie prawidłowych mechanizmów tolerancji alergenów. To długotrwały proces – by osiągnąć trwałe efekty, odczulanie stosuje się przez trzy do pięciu lat, a czasem dłużej.
WHO zaleca, aby immunoterapię alergenową rozważyć u wszystkich pacjentów, z alergicznym nieżytem nosa lub astmą, u których stwierdzono uczulenie na istotne alergeny wywołujące objawy tych schorzeń.
Podstawę do rozpoczęcia immunoterapii jest związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy narażeniem na działanie uczulającego alergenu a objawami choroby. Ta zasada odnosi się również do astmy alergicznej. Decyzję o zastosowaniu tego sposobu leczenia powinien zawsze podejmować lekarz specjalista.
Źródła:
Prof. dr hab. med. Barbara Rogala, "Astma atopowa", Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/astma/lista/62292,astma-atopowa
Dr med. Filip Mejza, "Astma" Medycyna Praktyczna,https://www.mp.pl/pacjent/astma/wszystkooastmie/cowartowiedziec/222169,astma
